ปีกมดลูก หรือ ท่อนำไข่ เป็นท่อเล็ก ๆ อยู่สองข้างของมดลูก ปลายด้านที่อยู่ใกล้รังไข่มีลักษณะเป็นปากแตรทำหน้าที่เป็นทางเดินของไข่ให้เข้ามาสู่ท่อนำไข่เพื่อปฏิสนธิกับอสุจิ จากนั้นจึงเดินทางไปฝังตัวที่โพรงมดลูกและเติบโตเป็นทารกต่อไป ดังนั้นหากท่อนำไข่มีปัญหาตีบ ตัน บิดเบี้ยว ก็จะเป็นอุปสรรคในการตั้งครรภ์ได้

สำหรับปัญหาที่เกิดกับท่อนำไข่ที่พบได้มีหลายสาเหตุ ได้แก่
1. ไม่มีท่อนำไข่แต่กำเนิด อันนี้ถึงพบได้แต่ก็ไม่มากนัก
2. ท่อนำไข่ตีบหรือตัน เป็นความผิดปกติในท่อนำไข่ สาเหตุที่พบได้บ่อยคือ เกิดจากการติดเชื้อ การอักเสบในช่องท้องและช่องเชิงกราน ซึ่งการติดเชื้อและอักเสบนี้อาจทำให้ท่อนำไข่เสียหาย เยื่อบุภายในท่อนำไข่เสียหายไปหรือตีบตัน ท่อนำไข่บิดเบี้ยว พับเป็นเกลียว เนื่องจากมีการอักเสบในท้อง มีการผ่าตัดไส้ติ่ง ไส้ติ่งอักเสบรุนแรง ไส้ติ่งแตก อาจทำให้ท่อนำไข่ข้างนั้นหรือทั้งสองข้างอักเสบไปด้วย นอกจากนั้นยังเกิดได้จากโรคบางอย่าง เช่น กลุ่มโรคช็อกโกแลตซีส ที่มีการอักเสบในอุ้งเชิงกราน อาจมีพังผืดในมดลูกแล้วทำให้ท่อนำไข่ตันจากการที่มีพังผืดไปรัดหรือทำให้ตันได้
3. การที่ฝ่ายหญิงทำหมัน ซึ่งส่งผลทำให้ท่อนำไข่ตัน แต่เกิดอยากมีลูกอีกครั้งหรืออยากมีลูกเพิ่มขึ้นแต่ทำหมันไปแล้ว

ส่วนมากแล้วคนไข้จะมาหาหมอด้วยปัญหามีลูกยาก ซึ่งหมอก็จะซักประวัติ ตรวจร่างกายเพื่อประเมินดูว่ามีปัญหาที่ท่อนำไข่หรือไม่ มีการตรวจอัลตราซาวนด์เพื่อดูว่าท่อนำไข่บวมหรือเปล่า พบก้อนหรือไม่ รวมถึงสอบถามประวัติการติดเชื้อที่ช่องท้องร่วมด้วย สำหรับการตรวจก็ทำได้ตั้งแต่ฉีดสีร่วมกับเอ็กซ์เรย์ดูว่ามีสีผ่านไปในปีกมดลูกหรือท่อนำไข่หรือไม่ รวมถึงการผ่าตัดส่องกล้องเข้าช่องท้องซึ่งเป็นอีกวิธีที่ช่วยตรวจดูรังไข่และท่อนำไข่ได้ชัดเจน เมื่อส่องกล้องเข้าไปก็จะเห็นสภาพท่อนำไข่ว่าเป็นอย่างไร และสามารถฉีดสีที่ท่อนำไข่ได้เลย ถ้าอยากจะตรวจให้ชัดเจนอย่างน้อยก็ต้องมีการฉีดสี เอ็กซ์เรย์ หรือถ้าจะตรวจขั้นสูงก็ต้องมีการผ่าตัดส่องกล้องดู ฉีดสีระหว่างผ่าตัด ซึ่งการส่องกล้องนี้ต้องมีการต้องใช้ยาสลบด้วย หมอต้องมาดูแต่ละคนด้วยว่าเหมาะสมแบบไหน

ฉะนั้นคงต้องดูว่าคนไข้แต่ละรายเหมาะสมกับการตรวจรักษาแบบไหน ถ้าอายุน้อยแล้วประเมินว่ายังมีโอกาสตั้งท้องเองได้หรือใช้วิธีฉีดเชื้อผสมเทียมหรือ IUI ก็อาจจะตรวจว่าท่อนำไข่สภาพยังดีอยู่ไหม ตรงนี้ก็อาจจะมีประโยชน์ แต่ถ้าคนไข้อายุมาก หรือเคยผ่าตัดช่องท้องมาก่อน หรือจากประวัติกับการตรวจเบื้องต้นน่าจะมีปัญหาที่ท่อนำไข่ กลุ่มนี้ถึงเราจะตรวจอย่างละเอียด มีการฉีดสี ผ่าตัดส่องกล้อง แต่สุดท้ายเพื่อจะแก้ปัญหามีบุตรยากก็ต้องใช้ทำเด็กหลอดแก้วหรืออิ๊กซี่อยู่ดี เราก็อาจพิจารณาว่าไม่จำต้องตรวจท่อนำไข่ก็ได้แต่เข้าสู่การรักษามีบุตรยากไปเลย คนไข้จะได้ไม่ต้องเจ็บตัวเพิ่มอีก อันนี้ต้องดูแนวทางในการรักษาของแต่ละรายด้วย เพราะคนไข้บางรายมีลูกยากมาจากหลายสาเหตุ ทั้งท่อนำไข่มีปัญหา ไข่คุณภาพไม่ดี เชื้ออสุจิสามีไม่แข็งแรง ซึ่งปลายทางแล้วจะต้องใช้วิธีอิ๊กซี่ เราก็อาจจะไม่ต้องตรวจรักษาเรื่องท่อนำไข่ก็ได้ ต้องดูรายละเอียดของคนไข้แต่ละรายเพื่อเลือกการรักษาที่ถูกต้อง บางคนไปตรวจทุกอย่าง คนไข้อาจจะเสียเวลา เจ็บตัว เสียค่าใช้จ่ายโดยไม่จำเป็น เรื่องสำคัญคงต้องดูความคุ้มค่าด้วยว่าเหมาะสมหรือไม่

ท่อนำไข่ตีบหรือตันนี้ถือเป็นปัญหาที่รุนแรง การรักษาก็จะเหลือวิธีทำเด็กหลอดแก้วเพียงทางเดียว ซึ่งคนไข้มักจะไม่รู้ตัวว่าท่อนำไข่ของตัวเองตันหรือไม่ตัน นอกจากจะพบว่าตัวเองมีลูกยาก แล้วปัจจัยที่ทำให้มีลูกยากก็มาได้จากหลายสาเหตุ บางสาเหตุแก้ไขแก้ด้วยการฉีดเชื้อ บางสาเหตุต้องวิธีทำเด็กหลอดแก้ว ซึ่งผู้หญิงที่ไม่เคยมีประวัติติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน ปวดท้องประจำเดือนมากๆ ไม่เคยผ่าตัดช่องท้อง ส่วนใหญ่ปีกมดลูกหรือท่อนำไข่ก็ไม่ค่อยตันหรอกนะครับ

วิธีที่จะพอสังเกตว่ามีปัญหาท่อนำไข่ก็ดูได้จาก มีลูกยาก มีประวัติการติดเชื้อต่างๆ เคยการผ่าตัดช่องท้อง เคยติดเชื้อรุนแรง ปีกมดลูกอักเสบ มีประวัติเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากการขูดมดลูกหลายครั้ง เคยทำแท้ง ปวดท้องประจำเดือนมาก เป็นช็อกโกแลตซีส มีประวัติท้องนอกมดลูก รวมถึงการเปลี่ยนคู่นอนหลายคน หรือคู่นอนเสี่ยงกับการติดเชื้อ เสี่ยงกับโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ทำให้กลุ่มนี้เสี่ยงสูงขึ้น

ขอย้ำว่าการที่ท่อนำไข่มีปัญหาจะส่งผลรุนแรงกับการมีลูกได้ เพราะเชื้ออสุจิเดินทางไปไม่ถึงไข่ ทำให้ไม่ตั้งครรภ์ ยิ่งถ้าอักเสบรุนแรงทั้งสองข้างก็จะลงเอยด้วยการทำเด็กหลอดแก้ว เพราะจะใช้วิธีธรรมชาติหรือฉีดเชื้อไม่ได้แล้ว ต้องบายพาสให้ไข่กับอสุจิมาเจอกันข้างนอกแล้วค่อยใส่กลับเข้าไปแทน แต่แม้ท่อนำไข่มีปัญหาก็ยังมีโอกาสมีลูกได้นะครับเพียงต้องพึ่งสูติแพทย์และใช้เทคโนโลยีมาช่วยถึงจะสำเร็จ

ถ้าคิดว่าตัวเองมีความเสี่ยงปัญหาท่อนำไข่ตีบตัน หรือคิดว่ามีปัญหามีบุตรยาก แนะนำให้รีบมาปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญรักษามีบุตรยาก เพื่อตรวจและหาแนวทางในการรักษาที่เหมาะสมต่อไป อย่าปล่อยทิ้งไว้เพราะอายุที่เพิ่มขึ้นโอกาสที่จะมีลูกก็ยิ่งลดลงครับ

Reference: Prime Fertility Center Co., Ltd.
https://www.primefertilitycenter.com/qa-หมอพูนเกียรติ-ท่อนำไข่